Gözene Nereye Bağlı? Güç, Kurumlar ve Vatandaşlık Üzerine Siyasal Bir Okuma
Siyaset bilimi, sadece devletlerin ve hükümetlerin değil, aynı zamanda en küçük toplumsal yapıların da nasıl örgütlendiğini, kim tarafından nasıl yönetildiğini anlamaya çalışan bir disiplindir. Gözene gibi küçük bir yerleşim birimini incelerken bile, aslında iktidar ilişkileri, kurumsal yapılar ve vatandaşlık bilinci üzerine önemli ipuçları bulabiliriz. Bir siyaset bilimci için Gözene’ye “nereye bağlı?” sorusu, sadece idari bir sorudan ibaret değildir; bu, bir yerin merkeze, bireyin otoriteye, toplumun iktidara nasıl bağlandığı sorusudur.
Yerel ve Merkez Arasındaki Güç İlişkisi
Gözene, idari açıdan Malatya iline bağlı bir yerleşim birimidir. Ancak siyaset bilimi açısından bu bağlantı, yalnızca bir coğrafi koordinasyon meselesi değil, merkezileşme ve yerelleşme dinamiklerinin kesişim noktasıdır. Türkiye’de devlet yapısının uzun süredir süregelen merkeziyetçi karakteri, Gözene gibi köy ya da belde ölçeğindeki yerleşimlerin karar alma süreçlerinde ne kadar söz sahibi olduğunu doğrudan etkiler.
Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: “Bir yer, merkeze ne kadar bağlıysa, halkı da o kadar mı bağımlıdır?”
Yoksa gerçek vatandaşlık, merkeze olan mesafeyi demokratik katılımla dengelemekte mi gizlidir?
Kurumsal Yapı ve İktidarın Görünmeyen Eli
Her köy, belde ya da mahalle bir kurumsal ağ içinde var olur. Muhtarlık, belediye, il özel idaresi ve valilik gibi kurumlar, iktidarın en uç noktalara kadar ulaşmasını sağlar. Fakat bu ağın nasıl işlediği, çoğu zaman formel kurallardan çok, gündelik ilişkilerle belirlenir. Gözene’nin yönetim yapısında da bu durum açıkça gözlenebilir: devletin idari emirleriyle yerel kültürel normlar arasında sessiz bir müzakere sürer.
Burada kadın ve erkek bakış açıları arasında da belirgin bir fark vardır. Erkekler çoğunlukla siyaseti stratejik bir alan olarak görür — kim güç sahibi, kim karar veriyor, kaynaklar kimde toplanıyor gibi sorular onların siyasal ilgisinin merkezindedir. Kadınlar ise daha çok katılım ve etkileşim odaklı düşünür; onların siyaseti, evden sokağa, komşuluktan dayanışma ağlarına uzanan bir toplumsal örgütlenme biçimidir. Gözene gibi yerlerde bu iki bakış açısı, hem çatışır hem de birbirini tamamlar.
İdeoloji, Aidiyet ve Kimlik
Siyaset, sadece kurumlar aracılığıyla değil, ideolojiler yoluyla da işler. Gözene’nin merkeze olan bağlılığı, yalnızca idari bir bağlantı değil; aynı zamanda bir aidiyet biçimidir.
Bu aidiyet, vatandaşın devlete, bireyin topluma, yerelin merkeze duyduğu bağlılıkla ölçülür. Ancak şu soruyu sormadan geçemeyiz: “Bağlı olmak, bağımlı olmak anlamına mı gelir?”
Bir siyaset bilimci için bu soru, Gözene’nin sosyo-politik kimliğini anlamanın anahtarıdır. Çünkü her bağlılık, aynı zamanda bir bağımlılığın izlerini taşır. Merkezin gücü, yerelin özerkliğini ne kadar etkilerse, vatandaşın demokratik bilinç alanı da o kadar daralır.
Demokratik Katılımın Cinsiyet Boyutu
Kadınların toplumsal katılımı, yerel siyasetin görünmeyen ama belirleyici gücüdür.
Gözene’deki kadınların karar alma süreçlerine dâhil olma biçimleri, yalnızca “seçmen” olmanın ötesindedir; onlar, aile, eğitim ve kültürel alanlarda oluşturdukları sosyal sermaye aracılığıyla demokratik dönüşümün taşıyıcıları haline gelirler.
Bu açıdan bakıldığında, erkeklerin stratejik iktidar anlayışı ile kadınların katılımcı siyaset anlayışı bir araya geldiğinde, Gözene gibi yerlerde siyasal kültürün daha dengeli bir biçimde geliştiğini gözlemleriz.
Ancak bu denge, toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden tanımlanmasını, yani iktidarın cinsiyetlendirilmiş doğasının sorgulanmasını gerektirir.
Vatandaşlık ve Modernleşmenin Çelişkileri
Gözene’nin merkeze bağlılığı, bir yönüyle modern devletin idari mantığına, diğer yönüyle de vatandaşlık bilincinin gelişim sürecine işaret eder. Modernleşme, merkezden çevreye bilgi, hizmet ve yasa akışını hızlandırırken; yerelin kendine özgü kimliğini de dönüştürür.
Burada kritik bir soru daha doğar: “Modernleşme, yerelin özgünlüğünü koruyabilir mi, yoksa onu merkezileşmeye mahkûm mu eder?”
Gözene örneğinde görüldüğü gibi, bu sorunun cevabı hem evet hem de hayırdır.
Evet, çünkü modern kurumlar hizmet kalitesini artırır; hayır, çünkü bu kurumlar yerel iradeyi zayıflatabilir.
Sonuç: Bağlılık mı, Bağımsızlık mı?
Gözene’nin nereye bağlı olduğu sorusu, aslında bir toplumun kendi kaderini kim belirliyor? sorusudur.
Bu küçük yerleşim biriminin merkezle olan ilişkisi, Türkiye’nin genel siyasal yapısının bir mikro yansımasıdır: güçlü bir devlet, ama yerel özerkliğe aç susamış bir toplum.
Siyaset bilimi açısından cevap açıktır:
Gerçek bağlılık, bağımsızlıkla çelişmez.
Bir toplum, merkeze bağlı kalarak da kendi kimliğini, kültürünü ve iradesini koruyabilir — yeter ki bu bağlılık, özgür irade ve demokratik katılımla beslenmiş olsun.
Ve belki de asıl soru şudur: “Gözene nereye bağlı?” değil, “Gözene, kimlere ne kadar bağlı kalmak istiyor?”